Umræðan um nýtt og þéttara skipulag höfuðborgarsvæðisins ásamt Borgarlínu hefur nú gengið svo lengi að bakhliðin er farin að koma í ljós. Segja má að öll rök sem talin voru sterk í upphafi hafi bliknað og sum horfið, eins og atriðin 6 hér á eftir sýna. Miðað við skrif undanfarið til framdráttar Borgarlínu er þar ekkert eftir nema metnaðurinn. Metnaður er góður drifkraftur en ekki gott að hann taki völdin.
1. Ferðatími
Borgir eru vinnumarkaður og reynslan sýnir að því hraðar sem fólk kemst til vinnu sinnar, því meiri framleiðni má búast við í borginni. Þéttleiki byggðar hefur sterka tengingu við umferðatafir. Aukinn þéttleiki skilar sér þannig ekki aðeins í töfum á ferðum fólks, líka í síðri efnahag.
2. Umferðin
Í Reykjavík kemst maður yfirleitt milli heimilis og vinnu í bíl á innan við 10 mínútum í frjálsu flæði umferðar en sama ferð tekur 25 mínútur með strætó. Borgarlínan mun lítið laga þetta hlutfall og það verður ekki jafnað nema með því að tefja, hindra og skattleggja aðra umferð. Eigi Borgarlína að hafa hér sæmilega hlutdeild í þessum ferðum táknar það að setja þarf aðra umferð í varanlegan hnút.
3. Losun koltvísýrings.
Forsendur og niðurstöður um áhrif þéttingar byggðar á losun koltvísýrings hafa verið dregnar í efa. Minni kolefnalosun og súrt regn tengist mest léttari bílum og betri nýtni véla. Þétting borgarbyggða hefur lítil áhrif og losun vegna vaxandi umferðatafa getur farið fram úr mögulegum ávinningi. Það að spara losun koltvísýrings með þéttingu byggðar í þéttbýli er líklega eitt dýrasta form þess sparnaðar sem þekkist og árangur getur orðið enginn.
4. Lífskjör
Þrenging byggðamarka takmarkar framboð lands til bygginga og veldur þannig hækkun á markaðsverði. Hærri framkvæmdakostnaður við þröngar aðstæður og umferðatafir hækkar verð íbúða. Tafir í úthlutun lóða hækkar verð enn meira. Húsnæðiskostnaður verður stærri hluti af ráðstöfunartekjum fólks sem leiðir til lakari lífskjara.
5. Búseta
Þess sjást merki að fólk kýs í auknum mæli búsetu á jaðri stórhöfuðborgarsvæðisins (Keflavík-Árborg-Akranes) en ferðast eigi að síður daglega í bíl sínum til vinnu og skóla miðsvæðis. Hátt íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu ýtir undir þessa þróun.
6. Vellíðan íbúa
Flestar skoðanakannanir benda til að fólki líður betur í sínu hverfi ef það er ekki of þétt. Það eru vísbendingar um að flestir vilji hafa einhvern smá blett undir beru lofti sem þeir geti kallað sinn eiginn. Fyrir suma eru svalir á íbúð betra en ekkert en aðrir sækjast eftir sérbýli með litlum bletti ræktarlands. Best virðist fólki líða í hverfum sem a.m.k. að hluta til er einbýli með garði.
Staða máls
Sveitarfélög höfuðborgarsvæðisins hafa gert samgöngusáttmála við ríkið þar sem nokkuð er komið til móts við kröfur um greiðari umferð. Eigi að síður er borgarlína hönnuð áfram með sama forgangi á aðra umferð og járnbrautalest á teinum með samsvarandi umferðartöfum og haldið er áfram að þétta byggð af sama krafti og áður. Annmarkar þeir sem taldir eru í 6 punktum hér að framan og flestir lágu fyrir, virðast hvorki hafa verði kynntir við samningsgerðina eða tillit tekið til þeirra í framhaldinu
Punktarnir 6 fjalla um rök sem fylgdu Borgarlínunni úr hlaði en þau hafa lítið sést í fjölmiðlum undanfarið. Nú ber meir á rangfærslum, t.d. að ÁS (Samtök um samgöngur fyrir alla) beri fyrst og fremst hag einkabílsins fyrir brjósti og fleira í þeim dúr. Tillögur þær sem ÁS leggur fram eru taldar merki um lítinn metnað. Formælendur Borgarlínu vita en hafa ekki orð á að fjöldi þeirra sem ferðast með Borgarlínu mun ekki valda öllum þeim jákvæðu áhrifum sem þeir telja að verði meðfram þróunarásum, mikla bílaumferð þarf til. Hjá þeim er metnaðurinn það eina sem eftir stendur.
ÁS ber fyrst og fremst fyrir brjósti efnahagslega velferð íbúanna og atinnuveganna sem bjóða þeim launaða vinnu. ÁS leggur áherslu á greiða umferð fyrir alla, bíla fyrirtækjanna, bíla íbúanna, strætó, hjólandi og gangandi. Ás fagnar einnig almennt endurskoðun á leiðakerfi strætó og telur rétt að fara leið samgöngumiðaðs skipulags. ÁS hefur þannig lagt til mun ódýrari útfærslu Borgarlínu, létta Borgarlínu sem gerir nánast sama gagn en ÁS telur þá þungu sóun.
Lokaorð
Það er skoðun margra að þétta megi sum svæði á höfuðborgarsvæðinu og bæta þurfi almenningssamgöngur. En þegar engin rök eru fyrir frekari aðgerðum og metnaðurinn einn ræður för er nóg er komið. Samfastar ferhyrndar blokkir utan um hellulögð port er fransk/danskur miðaldastíll. Að setja slíkt á sem flest græn svæði í borginni gerir þau ekki að spennandi hverfum. Að kalla það að byggja græna borg og hrósa sér af því er sorglegt.
Íbúðirnar á þessum þéttu svæðum verða dýrar. Líklega verður það sæmilega stætt fólk sem kaupir þær fyrst en sagan segir frá fátækrahverfum sem voru byggð á þann hátt. Það sem er spennandi í þessu samhengi er hver kjör annarrar og þriðju kynslóðar verða. Komi annmarkar þá fram er of seint að snúa við.
